Che giấu vì "xấu hổ với thất bại"?

"Không giặt đồ dơ trước công chúng"

Trong cuộc khủng hoảng năm 2008, nhiều nhà máy ở Thẩm Quyến (Trung Quốc) phải đóng cửa vì không đủ doanh thu hay đơn đặt hàng do sự suy thoái của mức độ tiêu thụ tại Âu, Mỹ hay Nhật Bản. Phần lớn các chủ nhân, dù người nước ngoài hay Trung Quốc, đều chọn giải pháp là thu dọn đồ đạc trong đêm rồi âm thầm bỏ trốn, thay vì phải đối diện với chủ nợ, nhân viên hay chính quyền. Hiện tượng này cũng khá phổ biến tại Việt Nam và các quốc gia Á Đông còn chịu ành hưởng bởi tập tục phong kiến xa xưa. So sánh với các doanh nghiệp tại các quốc gia Âu Mỹ, chủ nhân nơi đây thường công khai đem tài sản còn lại ra công chúng, hoặc giao cho tòa án, hoặc thương lượng với các chủ nợ về một giải pháp êm thấm hơn.

Nhiều doanh nhân Trung Quốc và Việt Nam sẽ biện bạch là cơ chế pháp lý nơi đây quá phức tạp, không minh bạch, nên khi phá sản, rất khó giải quyết đề thỏa mãn sự đòi hỏi của mọi phe nhóm liên quan. Lý do này cũng chứa một phần sự thực; nhưng phân tích kỹ, tôi nhận thấy yếu tố văn hóa xã hội có tầm ảnh hưởng quan trọng hơn. Vấn đề "sĩ diện" trong truyền thống hành xử và giao thiệp của người Á Đông, nhất là người Trung Quốc, đã là một đề tài có nhiều bàn luận nhất tại nhiều quốc gia Âu Mỹ.

Vì sĩ diện, doanh nhân Trung Quốc, kể cả những Hoa kiều, lao vào những dự án và công việc có tính cách phô trương, phiến diện, nhất thời; thay vì sáng tạo, bền vững và kín đáo. Họ thích được "nổi trội" hơn các đồng nghiệp và sự ca tụng của cộng đồng, bang họ, bạn bè, gia đình...là một động lực không thể thiếu trong sự tính tóan và điều hành công việc. Vì sĩ diện, họ sợ nhất là sự cười chê của cộng đồng khi thất bại. Rất nhiều doanh gia sẵn sàng bỏ xứ sở, gốc gác để biến mất vì xấu hổ. Do đó, việc che đậy những điều được coi là "xấu" trở nên một ưu tiên trong hoạt động kinh doanh.

Thái độ che giấu hay bộc lộ là sự khác biệt lớn nhất về văn hóa giữa Á Đông và Âu Mỹ trong hành xử thường nhật của cá nhân và phe nhóm. Lấy nghệ thuật hội họa chẳng hạn: trong khi tranh Á Đông hay thể hiện những nét đẹp tiềm ẩn, với góc nhìn tổng quan trong thiên nhiên và con người, thì tranh của Âu Mỹ tràn ngập những trường phái hiện thực, tả chân rõ ràng với những nét cạnh và chi tiết. Triết lý Khổng Lão chứa đựng nhiều ẩn dụ, mơ hồ và ví von. Các triết phái Tây Phương thì gay gắt với biện luận, tranh cãi và phản bác. Tục ngữ trong xử thế của Á Đông nhấn mạnh việc "không giặt đồ dơ trước công chúng", hay "tốt khoe, xấu che" hay "đừng vạch áo cho người xem lưng".

Đối với DN Á Đông, việc che đậy những điều được coi là "xấu" trở nên một ưu tiên trong hoạt động kinh doanh.​

Đây là một thói quen tương phản, đối nghịch nhất với nguyên tắc "minh bạch" và "trung thực" của hệ thống tài chính thế giới. Nếu tất cả các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán ở Á Đông lấy lý do là vì tôn trọng văn hóa truyền thống phải "tốt khoe, xấu che" thì chúng ta sẽ chẳng có thị trường chứng khoán tại các nơi này. Ngay cả trong những công ty tư nhân, sự giấu diếm những tệ hại, sai lầm với khách hàng, với đối tác, với nhân viên...sẽ gây ra những nguy hiểm cho an toàn của sản phẩm, cho niềm tin vào thương hiệu, cho sự vững bền của hoạt động.

Suy nghĩ xa hơn, những cái "xấu" được che đậy thường không có một định nghĩa đồng nhất trong mọi góc nhìn. Nếu dùng căn bản sâu rộng về đạo đức cá nhân hay chuẩn mực đa dạng của tư duy xã hội, thì cái "xấu" ngày hôm nay có thể dễ dàng thay đổi thành cái "tốt" ngày mai; và ngược lại. Một ví dụ điển hình là sự "thất bại" trên thương trường. Qua thời kỳ dạy học, tôi biết rất nhiều sinh viên trẻ ở Á Đông vì sợ "thất bại", bị cười chê và mang tiếng "xấu" suốt đời, nên không bao giờ dám dấn thân làm ăn. Trong khi đó, tư duy khoảng đạt, chấp nhận dễ dàng chuyện "thất bại" của xã hội Mỹ là một trong những nguyên nhân tạo nên sự đột phá kỳ diệu của nền kinh tế này.

Thất bại là "học phí"

"Tôi thấy ở đây, người dân không xấu hổ vì ăn cắp hay nói dối; mà lại xấu hổ vì thất bại hay nghèo khó. Nó đi ngược với tất cả tư duy và chuẩn mực về đạo đức mà tôi đã được dạy dỗ từ bé."

Tôi có thể đi xa hơn mà nhận xét rằng "thất bại" là một điều đáng khen ngợi, ngay cả hãnh diện. Nó nói lên lòng can đảm của con người dám làm, nó biểu hiện sự kiên nhẫn của tinh thần phấn đấu, và nó sẽ là một bài học vô cùng quý giá hơn cả mọi bài giảng trong lớp học hay trên những trang sách khô khan. Khi tôi đi tập sự ở Wall Street vào thập niên 70's, một giao dịch viên trên sàn giao dịch của Merrill Lynch quyết định hấp tấp, phạm một lỗi lầm và làm công ty lỗ 8 triệu USD trong 20 phút. Cả phòng làm việc áy náy nhìn anh ta dọn đồ đạc, sẵn sàng để bị đuổi. Nhưng khi anh nộp đơn từ chức, ông sếp của anh lại la mắng anh thậm tệ," Công ty vừa bỏ ra 8 triệu USD để trả học phí cho cậu, giờ cậu dám bỏ việc hả? Lo về bàn làm việc, dùng cái đầu tốt hơn và gắng kiếm lại cho công ty số tiền cậu làm mất." Ông sếp này hiểu về "thất bại". Không lạ gì khi anh nhân viên đó trở nên một siêu sao của Merrill Lynch trong những năm kế tiếp.

Một anh bạn giáo sư của đại học Thanh Hoa hỏi tôi về nghịch lý lạ lùng nhất tôi đã trải nghiệm ở xã hội Trung Quốc, "Tôi thấy ở đây, người dân không xấu hổ vì ăn cắp hay nói dối; mà lại xấu hổ vì thất bại hay nghèo khó. Nó đi ngược với tất cả tư duy và chuẩn mực về đạo đức mà tôi đã được dạy dỗ từ bé."

Hiện tượng che dấu vì xấu hổ với thất bại thể hiện rõ ràng nhất trong việc xử lý nợ nần của doanh nghiệp. Tôi nhớ cách đây 25 năm, tôi và ông sếp đã kinh hãi khi một khách hàng người Nhật đã tự vận vì một món nợ 4 triệu USD ông không trả nổi. Với ngân hàng đầu tư mà chúng tôi làm công, 4 triệu USD là một món tiền không lớn, tôi chỉ cần viết một báo cáo 2 trang với chữ ký phê chuẩn của ông sếp là mọi hồ sơ sẽ được xếp lại. Chúng tôi phải đi diều trị tâm lý sau đó vì 2 người đều nghĩ là mình có "tội" hay "lỗi" trong sự cố này.

"Thất bại" là một điều đáng khen ngợi, ngay cả hãnh diện. Nó nói lên lòng can đảm của con người dám làm, nó biểu hiện sự kiên nhẫn của tinh thần phấn đấu."​

Khắp Á Đông, không doanh nhân nào muốn mổ xẻ hay đào bới chuyện nợ nần hay "thất bại" đã qua. Không ai muốn ngồi xuống giải thích với các chủ nợ hay cổ đông đối tác về những lý do hay yếu tố đã gây nên sự cố. Mọi người, kể cả chủ nợ, chỉ ao ước là tai nạn này sẽ biến mất, mọi điều tiếng im bặt và tất cả quay về với đời sống hàng ngày như chuyện đó không hề xảy ra.

Cá nhân tôi cũng đã đối diện với vực thẩm của phá sản nhiều lần trong thương nghiệp. Vào đầu thập niên 80's, tôi rất hồ hởi lạc quan khi kiếm tiền nhanh chóng vô tội vạ với địa ốc từ những năm 70's. Tôi và vài người bạn gom hết vốn, khoảng 6 triệu USD, đầu tư xây dựng 220 biệt thự tại Scottsdale, Arizona. Khi lãi suất ngân hàng lên hơn 20% một năm, chúng tôi không bán được một biệt thự nào, và phải trả hơn 27 triệu USD cả vốn lẫn lời đã đến kỳ hạn. Luật sư tôi khuyên nên tránh mặt các chủ nợ và khai phá sản để toàn bộ tài sản bị tòa phong tỏa khoảng 2 năm, rồi chờ đợi tình thế đảo ngược. Nhưng căn bản đạo đức cá nhân không cho phép tôi làm vậy.

Tôi triệu tập một hội đồng các chủ nợ (creditors' committee), trình bày trung thực các tài sản và nợ nần, của cá nhân tôi lẫn công ty. Tôi chịu hoàn toàn trách nhiệm và sẵn sàng giao toàn bộ tài sản mà không làm khó khăn để họ rộng đường thanh lý và các món nợ khỏi bị xấu thêm với thời gian. Bù lại, tôi không phải khai phá sản (có ảnh hưởng xấu đến lịch sử tín dụng cá nhân trong 7 năm) và không bị kiện cáo thêm về bất cứ lý do gì. Trong tài sản cá nhân, tôi thậm chí còn ghi rõ 2 bức tranh nổi tiếng (trị giá hơn 500.000 USD), bộ sưu tập viết máy (trị giá hơn 400.000 USD) và 4 chiếc xe hơi thể thao classic (trị giá hơn 1,5 triệu USD). Đây là các khoản tài sản mà tôi có thể dễ dàng che dấu.

Các chủ nợ trân trọng sự thành thực và can đảm của tôi. Họ dễ dãi chấp nhận mọi điều kiện, còn cho tôi giữ lại bộ sưu tập viết máy và một chiếc xe Porsche. Sau đó, họ bắt tôi phải đi ăn tối ở một nhà hàng sang trọng nhất Los Angeles, và chúng tôi cùng ca bài My Way trong thân tình. Một chủ nợ 6 năm sau còn đầu tư vào công ty Hartcourt của tôi hơn 2 triệu USD và chúng tôi trở thành những người bạn thân cho đến nay.

Trung thực, minh bạch và cởi mở

Một điều cần ghi nhớ là hiện nay suy nghĩ và kỳ vọng của các chuyên gia Á Đông lớn lên trong môi trường tài chánh toàn cầu đã thay đổi nhiều. Phần lớn, họ đã tốt nghiệp ở các đại học Âu Mỹ, sống và làm việc một thời gian dài tại các định chế đa quốc gia, nên văn hóa và tư duy của họ thường khác nhiều so với các quản trị viên vẫn còn vướng mắc với thời xa cũ.

Tôi được vài con nợ mời làm tư vấn để thương lượng với các chủ nợ về giải pháp phá sản êm thấm. Tôi luôn nói rằng tôi không đoan chắc là các chủ nợ của bạn sẽ dàn xếp tốt đẹp với ban quản trị về giải pháp sau cùng hay sẽ hoan hỉ mời ban quản trị đi ăn uống linh đình. Nhưng tôi tin chắc là "trung thực", "minh bạch" và "cởi mở" là ba yếu tố cần thiết để việc tái cấu trúc công ty được hoàn tất như mong ước. Mọi hành xử ngược lại, sẽ chỉ gây ra những hậu quả trái với quyền lợi của mọi phe nhóm.

"Life is not how to survive the storm but how to dance in the rain" (Sống không phải để được cứu vớt trong trận bão, mà sống để được nhảy múa trong cơn mưa.)

Tôi hy vọng là giới doanh nhân trẻ của Việt Nam sẽ không bị sự xấu hổ vì sợ "thất bại" làm chùn chân khi tìm giải pháp sáng tạo và năng động cho công việc cùa mình. Thomas Edison "thất bại" hơn 2 ngàn lần trong các thí nghiệm trước khi sáng chế ra bóng đèn điện. Nếu ông ta xấu hổ, có lẽ nhân lọai vẫn phải đốt đèn cầy mỗi đêm. Tôi có một câu viết đóng khung trong phòng làm việc ở Thượng Hải do một người bạn tặng, "Life is not how to survive the storm but how to dance in the rain" (Sống không phải để được cứu vớt trong trận bão, mà sống để được nhảy múa trong cơn mưa.) Tôi sẽ kính tặng lại cho ban quản trị của một công ty nào biết vượt sóng thành công sau cơn bão.

T.S Alan Phan là Chủ Tịch Quỹ Đầu Tư Viasa tại Hong Kong và Thượng Hải. Du học Mỹ từ năm 1963, ông đã làm việc tại nhiều công ty đa quốc gia ở Phố Wall và phát triển công ty Hartcourt của mình thành một tập đoàn niêm yết trên sàn Mỹ với thị giá hơn 700 triệu USD. Ông sống và làm việc tại Trung Quốc từ năm 1999. TS. Phan tốt nghiệp BS tại Penn State (Mỹ), MBA tại American Intercontinental (Mỹ), Ph.D tại Sussex (Anh) và DBA tại Southern Cross (Úc).

Nguồn: www.saga.vn|sic_NT - Theo VEF​

Định nghĩa lại thất bại

Mình cùng bác Văn Tiếp chia sẽ về chủ đề này:
Đại học Tinh hoa
Định nghĩa lại thất bại

Tác giả: Lơ Nguyễn (theo HBR)


Chúng ta luôn cho rằng đã hiểu được toàn bộ “diện mạo” của thất bại: Sản phẩm ế ẩm, tái tổ chức công ty càng làm cho tình trạng tồi tệ hơn, các lô hàng không được phân phối, phát biểu không được khán giả biểu dương…Đây là những mối nguy bất ngờ ập đến hay những tai họa mà gần như ai cũng thấy kinh hoàng.

Chúng ta chỉ nghĩ thất bại là thái cực đối lập với thành công và luôn tìm cách tối ưu hóa tổ chức để không bị đẩy đến thái cực này. Do vậy, các tầng quản lý chồng chất được thiết lập để loại bỏ rủi ro và ngăn ngừa hiểm họa. Chúng ta đã tìm ra một cách chắc chắn để tránh thất bại là áp dụng định nghĩa hẹp về nó.
Nếu kết quả của mọi nỗ lực không phải là thất bại thì việc gì phải lo lắng? Thất bại khiến người ta phải hành động cấp bách như đang đứng trên đống lửa, không thể bình chân như vại mà phải tưc thời ứng phó.
Đưa ra những phản đề mạnh mẽ về thất bại, có thể sẽ không ai ủng hộ tôi. Nhưng tôi nghĩ chúng ta không còn lựa chọn nào khác là phải định nghĩa lại một cách linh hoạt để bổ sung một vài khía cạnh quan trọng khác vào định nghĩa hiện thời.
Rất nhiều người giữ một quan điểm sai lầm rằng thất bại và thành công là hai việc đối lập Mỗi ngày đều có một hàng dài (khoảng 10 phút) để chờ đến lượt sử dụng phòng vệ sinh công cộng dành cho phụ nữ ở Grand Central, New York. Đây là một thất bại về thiết kế, về mối quan hệ giới tính và về các nguồn lực. Nhưng hiện do nó không bị "gán mác" thất bại nên vấn đề này vẫn chưa được giải quyết, và chúng ta vẫn thấy ổn.
Mỗi ngày có đến hàng ngàn người gọi đến đường dây hỗ trợ khách hàng của công ty bạn do họ không biết cách sử dụng sản phẩm. Đây cũng là một thất bại. Thất bại này còn tồi tệ hơn việc họ không mua sản phẩm của bạn. Tình trạng ế ẩm thì đáng báo động, còn những cuộc điện thoại xin hỗ trợ kiểu này lại chỉ là một tương tác rất bình thường chứ không bị "chụp mũ" thất bại.
Và mỗi ngày cũng có một số nguồn lực và tài sản của công ty bạn bị đổ vào sọt rác. Cơ hội tiếp thị mà các khách hành tốt nhất dành cho bạn đã bị lạm dụng khi bạn gửi đến họ những lời chào mời mà họ không hề muốn. Nỗ lực tạo ra dòng sản phẩm mới đã bị đổ xuống sông xuống biển, chỉ vì các nhà tiếp thị còn bận mải với những công việc ở tận đâu. Đây là những thất bại cực kỳ cấp bách, cũng giống như khi xe tiền bị cháy trong nhà gửi xe nơi bạn ở.
Nếu bạn thực sự quan tâm đến công ty, đến khách hàng và ý nghĩa của giá trị, bạn sẽ có nhận thưc đúng đắn về việc định nghĩa lại thế nào là thất bại. Dưới đây tôi xin trình bày một số hình thức của thất bại để hoàn chỉnh hơn định nghĩa chúng ta vẫn hay dùng:
Thất bại trong thiết kế: Đó là khi sản phẩm hay dịch vụ của bạn bị thiết kế lỗi, khách hàng không hiểu, không mua, hay thậm chí còn gây hại khi họ sử dụng.
Thất bại về thời cơ: Đó là khi các tài sản của bạn bị sử dụng một cách yếu kém, bị phớt lờ hay bị suy giảm nghiêm trọng.
Thất bại trong niềm tin: Đó là khi bạn lãng phí danh tiếng cũng như sự tôn trọng của cổ đông, muốn đi tắt để được "ăn sổi".
Thất bại trong ý chí: Đó là khi công ty bạn vội vã từ bỏ những công việc quan trọng khi gặp cản trở nội bộ hay khi phải trì hoãn tạm thời các lựa chọn thị trường.
Thất bại trong việc lựa chọn lĩnh vực ưu tiên: Đó là khi ban quản lý tập trung vào những thứ không tạo ra giá trị, điều này cũng giống như tự mình "biếu" tiền cho các đối thủ.
Thất bại khi không dám từ bỏ: Đó là khi công ty bạn gắn chặt với những ý tưởng, cơ cấu hay những con người mờ nhạt trong một thời gian quá dài, chỉ vì không có đủ can đảm để tạo ra những giá trị cao hơn.
Thất bại về sự tôn trọng: Đó là khi bạn thành công nhưng không thể hiện sự tôn trọng và chân thành với nhân viên, với khách hàng và các nguồn lực khác.
Và tất nhiên, thất bại nghiêm trọng nhất là khi bạn không nhận ra thất bại của chính mình.

(nguồn http://vef.vn)